پروژه‌های لایه دوم (Layer 2) در بلاکچین چیست؟ معرفی و مقایسه ۵ پروژه برتر

مقدمه

فناوری بلاکچین از زمان معرفی بیت‌کوین در سال ۲۰۰۸ به‌عنوان یک شبکه پرداخت غیرمتمرکز، پیشرفت چشم‌گیری داشته و امروزه در زمینه‌هایی مانند خدمات مالی غیرمتمرکز، بازی‌های کریپتویی، توکن‌های NFT، متاورس و وب ۳ نقش حیاتی ایفا می‌کند. اما با گسترش استفاده عمومی از بلاکچین، بحث «مقیاس‌پذیری» به یک مسئله‌ اساسی تبدیل شده است. در این مقاله از Fxpay.co، به بررسی شبکه‌های لایه دوم می‌پردازیم که راهکاری نوآورانه برای حل معضل سه‌گانه بلاکچین (مقیاس‌پذیری، امنیت و غیرمتمرکز بودن) ارائه می‌دهند.

شبکه لایه دوم چیست؟

نمودار هرمی لایه‌های بلاکچین: لایه شبکه (Networking Layer)، لایه اول با بیت‌کوین و اتریوم، و لایه دوم با فناوری‌های Plasma و Lightning، که مقیاس‌پذیری بلاکچین را بهبود می‌بخشد. منبع: Fxpay.co

بلاکچین‌های لایه دوم راهکاری برای افزایش مقیاس‌پذیری بلاکچین هستند که برای افزایش عملکرد و ظرفیت شبکه‌های لایه اول مانند اتریوم طراحی شده‌اند. این پروتکل‌ها بر بستر بلاکچین اصلی اجرا می‌شوند و با کاهش ازدحام شبکه، کاهش هزینه تراکنش‌ها و افزایش سرعت پردازش، نقش مهمی در بهینه‌سازی سیستم دارند.

برای درک بهتر، تصور کنید یک بزرگراه جدید ساخته شده که ترافیک در آن روان است، تراکنش‌ها با سرعت بالا انجام می‌شوند و هزینه‌ها به قدری پایین هستند که تقریباً محسوس نیستند. این دنیای پروتکل‌های لایه دوم است، مسیرهای سریع و موازی که بر بستر شبکه‌های لایه اول مانند اتریوم ساخته شده‌اند تا عملکرد و مقیاس‌پذیری آن را بهبود دهند.

عملکرد راه‌حل لایه دوم به چه صورت است؟

در قلب شبکه‌های لایه دوم، اصل پردازش تراکنش‌ها خارج از زنجیره (off-chain) قرار دارد. در این روش، تعداد زیادی تراکنش به صورت جداگانه پردازش می‌شوند و سپس به‌صورت یک تراکنش خلاصه‌شده به شبکه اصلی منتقل می‌شوند. این کار باعث کاهش بار شبکه اصلی، سرعت بالاتر پردازش و کاهش چشمگیر هزینه‌ها می‌شود.

نمودار سه‌بعدی لایه‌های بلاکچین: لایه دوم (L2) بر روی لایه اول (L1) برای افزایش سرعت و کاهش هزینه‌ها در بلاکچین. منبع: Fxpay.co

پروتکل‌های لایه دوم مانند یک سیستم مدیریت ترافیک اختصاصی عمل می‌کنند که تراکنش‌ها را از زنجیره اصلی منحرف کرده و به صورت مجزا پردازش می‌کنند. این روند باعث کاهش چشمگیر ترافیک شبکه اصلی، سرعت بیشتر، هزینه کمتر و بهره‌وری بالاتر می‌شود.

مزایای کلیدی راه‌حل‌های لایه دوم چیست؟

• باز کردن مسیر رشد برنامه‌های غیرمتمرکز: پروتکل‌های لایه دوم استفاده از برنامه‌های غیرمتمرکز (dApp) و پلتفرم‌های دیفای را سریع‌تر، ارزان‌تر و روان‌تر می‌کنند و در نتیجه امکانات گسترده‌ای را فراهم می‌سازند.
• افزایش سودآوری کاربران و تریدرها: تریدرها و سرمایه‌گذاران از کاهش چشمگیر کارمزد تراکنش‌ها بهره‌مند می‌شوند، به‌ویژه در فعالیت‌هایی مانند ییلد فارمینگ و تریدینگ، که به‌طور مستقیم موجب افزایش سود آن‌ها می‌شود.
• زمینه‌ساز پذیرش گسترده بلاکچین: شبکه‌های لایه دوم به‌عنوان محرک اصلی برای پذیرش عمومی بلاکچین شناخته می‌شوند. با افزایش دسترسی‌پذیری و بهبود تجربه کاربری، این راهکارها زمینه استفاده بلاکچین را در صنایع مختلف فراتر از حوزه مالی فراهم می‌کنند، از جمله بازی، مدیریت زنجیره تأمین و سایر کاربردها.

آشنایی با انواع راه‌حل‌های لایه دوم

انواع راه‌حل‌های لایه دوم بلاکچین: State Channels، Rollups، Sidechains و Plasma برای افزایش مقیاس‌پذیری و کارایی. منبع: Fxpay.co

راه‌حل‌های لایه دوم مانند مسیرهای سریع‌السیر برای تراکنش‌ها عمل می‌کنند که از ترافیک و ازدحام شبکه‌های بلاک‌چین لایه اول جلوگیری می‌نمایند. بیایید به انواع مختلف این راهکارها نگاهی بیندازیم:

رول‌آپ‌های آپتیمستیک (Optimistic Rollups)

رول‌آپ‌های آپتیمستیک (خوش‌بینانه) با این فرض عمل می‌کنند که همه تراکنش‌ها معتبرند مگر آن‌که خلاف آن ثابت شود. این رویکرد باعث ساده‌تر شدن فرایند تأیید و کاهش هزینه‌ها می‌شود. آن‌ها را می‌توان مانند گروه‌های داوطلب تصور کرد که مراقب فعالیت‌های مشکوک هستند، در حالی که اجازه می‌دهند بیشتر تراکنش‌ها به‌راحتی انجام شوند.

• تراکنش‌های سریع‌تر و هزینه‌های کمتر
• تعادل میان کارایی و امنیت
• محبوب در میان پروژه‌های لایه دوم اتریوم
  

  نمودار فرآیند تراکنش رول‌آپ دانش صفر (ZK Rollup): انتقال دسته‌های تراکنش از لایه دوم (L2) به لایه اول (L1) اتریوم با اثبات دانش صفر. منبع: Fxpay.co

رول‌آپ‌های دانش صفر (zk Rollups)

رول‌آپ‌های دانش صفر با جمع کردن چندین تراکنش در یک گواهی رمزنگاری‌شده، بدون فاش کردن جزئیات آن‌ها، تمرکز ویژه‌ای بر حفظ حریم خصوصی و بهره‌وری دارند. آن را مانند یک شعبده‌باز حرفه‌ای تصور کنید که یک دسته کامل کارت را در آستینش ناپدید می‌کند؛ این همان کاری‌ست که zk Rollups انجام می‌دهند!

• حفظ حریم خصوصی و مقیاس‌پذیری بالا
• فشار محاسباتی بسیار کم روی بلاک‌چین
• محبوب در برنامه‌های DeFi و NFT

زنجیره‌های پلاسما

زنجیره‌های پلاسما به عنوان سایدچین‌های تخصصی که به شبکه اصلی اتریوم متصل هستند، راهکاری منحصربه‌فرد برای افزایش مقیاس‌پذیری ارائه می‌دهند. آن‌ها را می‌توان مانند شهرهای ماهواره‌ای متصل به کلان‌شهر اصلی دانست که هر کدام زیرساخت خاص خود را برای مدیریت وظایف خاص دارند.

• تراکنش‌های بسیار سریع‌تر و کارمزدهای پایین‌تر
• رویکردی متفاوت از راهکارهای مبتنی بر رول‌آپ

ولیدیوم (Validium)

ولیدیوم میان امنیت و کارایی تعادلی برقرار می‌کند؛ این فناوری تراکنش‌ها را برای اعتبارسنجی به خارج از زنجیره منتقل می‌کند ولی همچنان امنیت را از طریق گواهی‌های رمزنگاری‌شده تضمین می‌نماید. آن را مانند مامور محافظ در یک کلاب شبانه تصور کنید که کارت‌های شناسایی را بیرون از سالن بررسی می‌کند تا فقط تراکنش‌های معتبر وارد فضا (بلاک‌چین) شوند.

• مقیاس‌پذیری بالا بدون قربانی کردن امنیت
• مناسب برای اپلیکیشن‌هایی که اولویتشان سرعت و ظرفیت پردازش بالاست

۵ پروژه برتر لایه دوم در سال ۲۰۲۵

راه‌حل‌های لایه دوم برای افزایش توان پردازش تراکنش‌ها و بهبود کارایی شبکه‌های بلاک‌چین حیاتی هستند. در ادامه به معرفی ۵ پروژه برتر لایه دوم در سال ۲۰۲۵ می‌پردازیم که خوب است زیر نظر داشته باشید:

معرفی ۵ پروژه برتر لایه دوم بلاکچین در سال ۲۰۲۵: راه‌حل‌های مقیاس‌پذیری برای بهبود سرعت و کاهش هزینه‌ها. منبع: Fxpay.co

۱. آربیتروم (Arbitrum)

آربیتروم که بر پایه Optimistic Rollup ساخته شده، توان پردازش ۴۰۰۰ تراکنش در ثانیه را دارد که سرعت آن تا ۱۰ برابر بیشتر از شبکه اصلی اتریوم است و کارمزد گس (Gas Fee) را تا ۹۵٪ کاهش می‌دهد. این پروژه بیش از ۵۱ درصد از سهم بازار شبکه‌های لایه دوم اتریوم را از نظر TVL به خود اختصاص داده است.

آربیتروم محیطی کاربرپسند برای توسعه‌دهندگان فراهم کرده و از ابزارهای آشنا برای تسهیل روند پیاده‌سازی استفاده می‌کند. این پروتکل متعهد به تمرکززدایی بوده و در حال گذار به سمت مدیریت جامعه‌محور است. اکوسیستم آن شامل پروتکل‌های دیفای، بازارهای NFT و پلتفرم‌های گیمینگ است.

توکن ARB در آربیتروم برای پرداخت کارمزد تراکنش‌ها، استیکینگ و حاکمیت شبکه استفاده می‌شود. امنیت آربیتروم، مانند دیگر شبکه‌های لایه‌ دوم، به زنجیره اصلی اتریوم متکی است. هرچند راه‌اندازی اخیر آن با ریسک‌هایی همراه است، اما تیم توسعه‌دهنده قوی و جامعه فعال آن نوید آینده‌ای روشن برای آربیتروم می‌دهند.

• توان پردازشی: ۲٬۰۰۰ تا ۴٬۰۰۰ تراکنش در ثانیه (TPS)
• سرمایه قفل‌شده (TVL): ۱۰.۷ میلیارد دلار
• ارزش بازار: بیش از ۲.۳۷ میلیارد دلار
• فناوری: آپتیمیستیک رول‌آپ (Optimistic Rollup)

۲. آپتیمیسم (Optimism)

آپتیمیسم با استفاده از رول‌آپ‌های آپتیمیستیک، امنیت و قابلیت اطمینان اتریوم را بدون مشکلات مقیاس‌پذیری ارائه می‌دهد. سرعت پردازش آن تا ۴٬۰۰۰ تراکنش در ثانیه است که ۲۶ برابر سریع‌تر از شبکه اصلی اتریوم است و هزینه گس را تا ۹۰٪ کاهش می‌دهد.

آپتیمیسم در مسیر تبدیل شدن به یک جامعه خودگردان است و میزبان پروتکل‌های دیفای، بازارهای NFT و دائو‌ها می‌باشد. این شبکه برای توسعه‌دهندگان محیطی آشنا با ابزارهای کاربردی فراهم کرده و جامعه‌ای مشارکتی دارد.

توکن OP در آپتیمیسم برای پرداخت کارمزدها، استیکینگ و حاکمیت استفاده می‌شود. مانند دیگر لایه‌های دوم، اتکای آن به اتریوم دارای ریسک‌هایی است. با این حال، تیمی مستعد و جامعه‌ای فعال به بهبود پیوسته تکنولوژی و گسترش اکوسیستم آن کمک می‌کند، و آپتیمیسم را به یکی از بازیگران پیشرو در حوزه لایه دوم تبدیل کرده است.

• توان پردازشی: ۲٬۰۰۰ TPS
• سرمایه قفل‌شده (TVL): ۵.۵ میلیارد دلار
• ارزش بازار: بیش از ۳ میلیارد دلار
• فناوری: رول‌آپ آپتیمیستیک (Optimistic Rollup)

۳. شبکه لایتنینگ (Lightning Network)

شبکه لایتنینگ راه را برای استفاده سریع‌تر، ارزان‌تر و در دسترس‌تر از بیت‌کوین برای همه هموار کرده است. این شبکه خارج از زنجیره (off-chain) عمل کرده و در عین حال که از امنیت شبکه اصلی بیت‌کوین بهره می‌برد، تراکنش‌های خرد بیت‌کوین را با هزینه کم و سرعت بالا ممکن می‌سازد. این راه‌حل لایه دوم بیت‌کوین تأیید تراکنش‌ها را تقریباً آنی کرده و آن را برای کاربردهای روزمره ایده‌آل می‌سازد.

نمودار شبکه لایتنینگ (Lightning Network): راه‌حل لایه دوم بیت‌کوین با کانال پرداخت و کیف پول چندامضایی برای تراکنش‌های سریع. منبع: Fxpay.co

به رغم مزایا، لایتنینگ نتورک با چالش‌هایی مانند پیچیدگی فنی برای افراد تازه وارد، پذیرش محدود نسبت به شبکه اصلی، و خطرات امنیتی مواجه است. کاربران می‌توانند از آن برای پرداخت‌های خرد، تراکنش‌های روزمره و دسترسی به dAppهای مختلف استفاده کنند. با این حال، باید بین پیچیدگی فنی، نرخ پذیرش و ریسک‌های امنیتی از یک سو، و مزایای تراکنش‌های سریع و ارزان از سوی دیگر، تعادل برقرار کرد.

شبکه لایتنینگ با استفاده از کانال‌های پرداخت دوطرفه و قراردادهای هوشمند، راهکاری مقیاس‌پذیر برای بیت‌کوین فراهم کرده و با اجرای تراکنش‌ها خارج از زنجیره، سرعت و مقیاس‌پذیری بالایی ارائه می‌دهد.

• توان پردازشی: تا ۱ میلیون TPS
• سرمایه قفل‌شده (TVL): بیش از ۱۹۸ میلیون دلار
• ارزش بازار: ندارد
• فناوری: کانال‌های پرداخت دوطرفه، قراردادهای هوشمند

۴. پالیگان (Polygon)

پالیگان یک اکوسیستم چندزنجیره‌ای است که چندین راه‌حل لایه دوم برای مقیاس‌دهی اتریوم ارائه می‌دهد و موجب تراکنش‌های سریع‌تر و کارمزد کمتر می‌شود. این پلتفرم از فناوری‌های متنوعی مانند زیکی رول آپ (zkRollup) برای تراکنش‌های سریع و محرمانه، و مکانیسم اجماع اثبات سهام (PoS) برای زنجیره‌های جانبی مانند بمبئی استفاده می‌کند. توکن بومی آن، MATIC، برای پرداخت کارمزد، استیکینگ و مدیریت شبکه کاربرد دارد.

پالیگان با توان پردازشی بیش از ۶۵٬۰۰۰ TPS، بسیار سریع‌تر از شبکه اصلی اتریوم عمل می‌کند. کارمزد پایین آن نیز برای اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز، بازارهای NFT و تعاملات معمول بلاک‌چین بسیار مناسب است.

پالیگان اتصال یکپارچه‌ای با اتریوم و سایر شبکه‌ها مانند BNB Chain دارد. این شبکه میزبان پروتکل‌های دیفای برجسته‌ای مانند Aave، SushiSwap و Curve نیز هست و در میان علاقه‌مندان NFT نیز محبوبیت زیادی دارد؛ بازارهای بزرگی مانند OpenSea و Rarible این پلتفرم را در خود ادغام کرده‌اند. ابزارهای توسعه‌دهنده‌پسند آن پروژه‌های نوآورانه‌ای را جذب کرده و جامعه‌ای پرجنب‌وجوش شکل داده‌اند. پالیگان یکی از بالاترین TVLها را در میان پروژه‌های لایه‌ دوم دارد که تا ۹۰۰ میلیون دلار فراتر رفته است.

• توان پردازشی: ۶۵٬۰۰۰ TPS
• سرمایه قفل‌شده (TVL): ۴ میلیارد دلار
• ارزش بازار: بیش از ۷.۵ میلیارد دلار
• فناوری: رول‌آپ دانش صفر (zk Rollup)

۵. بیس (Base)

بیس، شبکه لایه دوم توسعه‌یافته توسط صرافی کوین‌بیس است که برای بهبود پتانسیل اتریوم از طریق افزایش سرعت تراکنش‌ها و کاهش کارمزد طراحی شده است. بیس با بهره‌گیری از OP Stack و رول‌آپ‌های آپتیمستیک، توان پردازشی ۲٬۰۰۰ TPS را هدف قرار داده و تراکنش‌هایی تقریباً آنی را ممکن می‌سازد. این شبکه همچنین قصد دارد کارمزد گس در اتریوم را تا ۹۵٪ کاهش دهد و آن را برای کاربردهای دیفای و NFT مقرون‌به‌صرفه‌تر کند.

تصویر شبکه بیس (Base): راه‌حل لایه دوم بلاکچین برای افزایش سرعت تراکنش‌ها، توسعه‌یافته توسط کوین‌بیس. منبع: Fxpay.co

بیس امنیت اتریوم را به ارث می‌برد و در عین حال تراکنش‌ها را به صورت خارج از زنجیره پردازش می‌کند، که باعث امنیت دارایی‌ها می‌شود. این شبکه برای توسعه‌دهندگان ابزارهایی آشنا و روند پیاده‌سازی ساده فراهم می‌کند. برخورداری از پشتیبانی کوین‌بیس باعث شده که این راه‌حل لایه ۲ از امنیت و پایگاه کاربری گسترده این صرافی بهره‌مند شود.

بیس هنوز در حال رشد است، اما تمرکز آن بر سرعت، مقرون‌به‌صرفه بودن و سادگی برای توسعه‌دهندگان، آن را به راه‌حل لایه دومی تبدیل کرده که باید با دقت دنبال شود. این شبکه ممکن است پل حیاتی بین اتریوم فعلی و آینده مقیاس‌پذیر آن باشد.

• توان پردازشی: ۲٬۰۰۰ TPS
• سرمایه قفل‌شده (TVL): ۷۲۹ میلیون دلار
• ارزش بازار: ندارد
• فناوری: رول‌آپ خوش‌بینانه (Optimistic Rollup)

جمع‌بندی

راه‌حل‌های لایه دوم به یکی از ارکان اصلی در بهبود و توسعه اکوسیستم‌های بلاک‌چینی تبدیل شده‌اند. این فناوری‌ها نقشی کلیدی در افزایش سرعت تراکنش‌ها، کاهش هزینه‌ها و ارتقای مقیاس‌پذیری ایفا می‌کنند. با برطرف کردن محدودیت‌های موجود در پروتکل‌های لایه اول، شبکه‌های لایه دوم مرحله‌ای تحول‌آفرین در مسیر تکامل فناوری بلاک‌چین را رقم زده‌اند.

در سال ۲۰۲۵، لایه دوم دیگر صرفاً یک روند زودگذر نیست؛ بلکه یک دگرگونی بنیادین است. از رشد چشمگیر پروژه‌های لایه دوم اتریوم گرفته تا راه‌کارهای نوین مقیاس‌پذیری برای بیت‌کوین، این شبکه‌ها در حال بازتعریف آینده صنعت کریپتو هستند. آن‌ها مسیر را برای پذیرش گسترده‌تر هموار می‌کنند، فرصت‌های نوینی می‌آفرینند و اثبات می‌کنند که بلاک‌چین می‌تواند سریع، مقرون‌به‌صرفه و در دسترس همگان باشد. برای اطلاعات بیشتر در مورد سرمایه‌گذاری در کریپتو، به Fxpay.co مراجعه کنید.